W drugim odcinku z serii „Co wie o Tobie urząd skarbowy” dowiecie się o najlepszym źródle informacji – czyli o nas samych. Na wstępie – organ podatkowy może przesłuchać stronę (również kontrolowanego) po wyrażeniu przez niego zgody. Zeznania zarówno nas jak i świadków stanowią ważny element taktyki w prowadzonym sporze.

Przesłuchanie strony

Organ podatkowy może przesłuchać stronę po wyrażeniu przez nią zgody. Strona jako najbardziej zainteresowany podmiot może posiadać najistotniejsze informacje z punktu widzenia ustalenia stanu faktycznego.

Nie ma podstaw, aby sądzić, że brak zgody na jednym etapie kontroli podatkowej był ostateczny. Kontrolowany w ramach ustalonej taktyki może nie chcieć być przesłuchiwany na początkowym etapie kontroli podatkowej; Taka potrzeba może jednak w jego ocenie wystąpić, w sytuacji większego zaawansowania prac organu w trakcie sporu.

Wraz z wyrażeniem zgody przez stronę oraz przystąpieniem do przesłuchania, stronie przysługuje prawo do odmowy odpowiedzi na pytania. Oznacza to, że strona może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić stronę lub bliskich strony na odpowiedzialność karną, karną skarbową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej.

Mając na uwadze, że do przesłuchania strony stosuje się przepisy dotyczące świadka, organ podatkowy przez odebraniem zeznań ma obowiązek pouczyć stronę o prawie odmowy odpowiedzi na pytania. Organ podatkowy ma także obowiązek uprzedzić stronę postępowania o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.

Przesłuchanie świadka

W rozumieniu ordynacji podatkowej, oczywiste jest kto nie może być świadkiem. Każda inna osoba, która nie została wyłączona wprost z art. 195 OP może zostać wezwana na świadka w kontroli podatkowej. Świadek w kontroli musi zatem spełnić dwa warunki:

• posiadać informacje, które mogą być niezbędne w ustaleniu stanu faktycznego,
• nie został wyłączony zgodnie z art. 195 OP

Świadkami zatem nie mogą być:

• osoby niezdolne do postrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
• osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały, w trybie określonym obowiązującymi przepisami, zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy;
• duchowni prawnie uznanych wyznań – co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.

Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonka strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich wymienionych w § 1 na odpowiedzialność karną, karną skarbową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej.

Procedura przesłuchania

Kontrolowanego zawiadamia się o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków przynajmniej na 3 dni przed terminem ich przeprowadzenia. Z każdego przesłuchania (zarówno strony jak i świadka) organ podatkowy sporządza protokół. Protokół przesłuchania powinien być odczytany i przedłożony do podpisu osobie zeznającej niezwłocznie po złożeniu zeznania. W istocie wszyscy obecni przy przesłuchaniu będą podpisywać protokół z zeznań. 

Strona ma prawo brać udział w przeprowadzaniu dowodu z zeznania świadków – może również zadawać pytania świadkom oraz składać wyjaśnienia. Strona (a także pełnomocnik działający w jej imieniu) może:

• zadawać pytania świadkom,
• składać wyjaśnienia,
• wnosić uwagi

Każdy z tych elementów może mieć istotne znaczenie dla ustalenia stanu faktycznego. Pytania służą doprecyzowywaniu zagadnień lub kierowaniu zeznań w stronę ustalonej taktyki. Obecność strony i pełnomocnika służy zapobieganiu wykorzystywaniu przesłuchań do ustalania i kierowaniu samym świadkiem. Zapobiega też wykrzywianiu stanu faktycznego. W jedynym z przesłuchań, w których autor miał okazję uczestniczyć, kontrolujący pytali osoby fizyczne czy nabywały towary od przedsiębiorcy działającego pod określoną firmą (podając nazwę firmy z rejestru przedsiębiorców). Osoby zaprzeczały nabywaniu takich towarów. Wystarczyło jednak spytać, czy nabywały towary określonej marki (nazwa fantazyjna, wymyślona jako marka towarów kontrolowanego), aby potwierdziły takie zakupy.

Wyjaśnienia mogą precyzować zagadnienia, które były przedmiotem zeznań, lub wyjaśniać bardziej szczegółowo kwestie, które były np. zapomniane przez świadka. Uwagi odnoszą się zarówno do stanu faktycznego jak i formalnej prawidłowości protokołu.